Κοινωνιολογία του ποδοσφαίρου

Λάβαρα, σημαίες, χρώματα… σε μια κερκίδα που κοχλάζει. Οπαδοί σε έκσταση, έτοιμοι να συμπλακούν, να φυλακιστούν, να δώσουν και τη ζωή τους ακόμη για την αγαπημένη τους ομάδα. Αλήθεια, είναι το ποδόσφαιρο τόσο σημαντικό;

Η απάντηση έρχεται δια στόματος Μπιλ Σάνκλι, του δημιουργού της μεγάλης Λίβερπουλ στην δεκαετία του 1960: «Μερικοί πιστεύουν πως το ποδόσφαιρο είναι ζήτημα ζωής και θανάτου… Θα τους απογοητεύσω. Πρόκειται για κάτι πολύ σοβαρότερο!».

Δεν είχε άδικο. Οι όψεις του ποδοσφαίρου είναι πολυδιάστατες και αφορούν το σύνολο σχεδόν του επιστητού. Διαμάχες εθνικές (Barcelona vs Real Madrid), διαμάχες θρησκευτικές (Rangers vs Celtic), διαμάχες πολιτικές (Roma vs Lazio), διαμάχες ταξικές (Boca Juniors vs River Plate), διαμάχες τοπικές (Milan vs Inter) αποκαλύπτουν τον πολυσύνθετο χαρακτήρα του. Αστοί εναντίον προλετάριων, αριστεροί εναντίον ακροδεξιών υπερεθνικιστών, καθολικοί εναντίον προτεσταντών, Βάσκοι εναντίον Ισπανών, είναι μερικά από τα δίπολα που παρατηρούνται στη διεθνή κονίστρα.

Ο Κριστιάν Μπομπερζέ το χαρακτήρισε ως το «σημαντικότερο από τα ασήμαντα πράγματα αυτού του κόσμου». Ωστόσο, από τις φαβέλες του Ρίο μέχρι τις φτωχογειτονιές της Κίνας, από τις αχανείς εκτάσεις της Αυστραλίας μέχρι τον Καναδά, το ποδόσφαιρο αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνίας.

Ένας Άγγλος θεωρητικός έλεγε το εξής απλό: «Όποιος θέλει να δει και να κατα¬λάβει τον τρόπο κίνησης της οικονομίας μιας χώρας, δεν έχει παρά να δει τον τρό¬πο κίνησης, δομής και λειτουργίας του ποδοσφαίρου στη χώρα αυτή». Άλλοι πάλι το προέκτειναν ακόμη περισσότερο, ισχυριζόμενοι πως το ποδόσφαιρο αποκαλύπτει τη φυσιογνωμία ενός λαού συνολικά. Οι Άγγλοι παίζουν μπάλα όπως πολεμούν: ηρωικά αλλά χωρίς μυαλό, οι Γερμανοί με σύστημα και πειθαρχία, οι Βραζιλιάνοι σαν να χορεύουν σάμπα, οι Ιταλοί με φινέτσα κ.ο.κ.

Tη σημασία του ποδοσφαίρου αντιλήφθηκε αμέσως η βιομηχανία του θεάματος και επένδυσε τεράστια ποσά, αποκομίζοντας φυσικά τα αντίστοιχα κέρδη. Ο τζίρος των πολυεθνικών που αναμιγνύονται στον χώρο του ποδοσφαίρου ανέρχεται στο 1 τρις δολάρια ετησίως, καθιστώντας το πιο επικερδές ακόμα και από το εμπόριο λευκής σαρκός, αλλά και το εμπόριο ναρκωτικών.

Το ποδόσφαιρο χρησιμοποιήθηκε και πολιτικά. Απολυταρχικά καθεστώτα, όπως του Τσαουσέσκου στη Ρουμανία (η Στεάουα Βουκουρεστίου κατέκτησε το Κύπελλο Πρωταθλητριών το 1986) και η στρατιωτική χούντα στην Ελλάδα (ο Παναθηναϊκός έφτασε στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών το 1971), είναι λίγα μόνο παραδείγματα «κυβερνήσεων» που το χρησιμοποίησαν για να αποκομίσουν πολιτικά οφέλη. Δεν είναι τυχαίο πως αρκετές κυβερνήσεις το χρησιμοποιούν μέχρι και σήμερα για να στρέψουν την προσοχή των πολιτών μακριά από τα δομικά προβλήματα της κοινωνίας, όπως η ανεργία, η φτώχεια, η εγκληματικότητα.

Ο κορυφαίος στοχαστής της εποχής μας, Νόαμ Τσόμσκι, έρχεται να επιβεβαιώσει την παραπάνω άποψη: «Τα αθλητικά είναι ένα σημαντικό μέρος της προπαγάνδας του συστήματος επειδή προσφέρει στον κόσμο κάτι να παρακολουθεί και να εστιάζει την προσοχή του, κάτι το οποίο δεν έχει καμία αξία και τους αποσπά την προσοχή από το να ανησυχούν για τα ουσιαστικά πράγματα στη ζωή τους, για τα οποία ίσως να έκαναν κάτι…». Και συνεχίζει: «Είναι ένας τρόπος ανάπτυξης παράλογων συμπεριφορών υποταγής στην εξουσία και ομαδικής συνοχής και ομοιομορφίας υπό ηγετικές μορφές. Βασικά είναι κατήχηση στο σωβινισμό…».

Τελικά ναι. Το ποδόσφαιρο είναι το «όπιο του λαού».

Χάρης Δ. Ραϊτσίνης

Αφήστε το σχόλιό σας

Το σχόλιό σας αποθηκεύτηκε με επιτυχία!
Μόλις ελεγχθεί από το διαχειριστή θα δημοσιευτεί.